一次元箱形障壁のトンネル/メモ のバックアップソース(No.2)
更新* トンネル障壁再考 [#na9b6dec] https://m-repo.lib.meiji.ac.jp/dspace/bitstream/10291/5021/1/kyouyoronshu_240_17.pdf を参考にやってみる。 位置 &math(x_1); から始まる、 厚さ &math(a); 高さ &math(V); のトンネル障壁の手前で &math(\varphi(x)=Ae^{ikx}+Be^{-ikx}); &math((x<x_1)); 直後で、 &math(\varphi(x)=Ce^{ikx}+De^{-ikx}); &math((x_1+a<x)); とすると、障壁内での波動関数は &math(\kappa=\frac{1}{\hbar}\sqrt{2mV_0-\hbar^2k^2}); を用いて &math(\varphi(x)=Ee^{\kappa x}+Fe^{-\kappa x}); &math(x_1<x<x_1+a)); と表せることから、両端でなめらかに接続する条件を次の4つの式で表せる。 (1) &math(\varphi(x_1)=Ae^{ikx_1}+Be^{-ikx_1}=Ee^{\kappa x_1}+Fe^{-\kappa x_1}); (2) &math(\varphi'(x_1)=ikAe^{ikx_1}-ikBe^{-ikx_1}=\kappa Ee^{\kappa x_1}-\kappa Fe^{-\kappa x_1}); (3) &math(\varphi(x_1+a)=Ee^{\kappa (x_1+a)}+Fe^{-\kappa (x_1+a)}=Ce^{ik(x_1+a)}+De^{-ik(x_1+a)}); (4) &math(\varphi'(x_1+a)=\kappa Ee^{\kappa (x_1+a)}-\kappa Fe^{-\kappa (x_1+a)} =ikCe^{ik(x_1+a)}-ikDe^{-ik(x_1+a)}); この4つから &math(E,F); を消去し、&math(C,D); を &math(A,B); で表す。 (2) に &math(\lambda=\kappa/k); を導入すると、 &math(iAe^{ikx_1}-iBe^{-ikx_1}=\lambda Ee^{\kappa x_1}-\lambda Fe^{-\kappa x_1}); (1) と合わせて、 &math( \begin{pmatrix} 1&1\\ i&-i\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix}Ae^{ikx_1}\\Be^{-ikx_1}\end{pmatrix} = \begin{pmatrix} 1&1\\ \lambda&-\lambda\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix}Ee^{\kappa x_1}\\Fe^{-\kappa x_1}\end{pmatrix} = \begin{pmatrix} 1&1\\ \lambda&-\lambda\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix}e^{\kappa x_1}&\\&e^{-\kappa x_1}\end{pmatrix} \begin{pmatrix}E\\F\end{pmatrix} ); (4) に &math(\lambda=\kappa/k); を導入すると、 &math(\lambda Ee^{\kappa (x_1+a)}-\lambda Fe^{-\kappa (x_1+a)} =iCe^{ik(x_1+a)}-iDe^{-ik(x_1+a)}); (3) と合わせて、 &math( \begin{pmatrix} 1&1\\ \lambda&-\lambda\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix} Ee^{\kappa (x_1+a)}\\Fe^{-\kappa (x_1+a)} \end{pmatrix}= \begin{pmatrix} 1&1\\ i&-i\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix} e^{\kappa (x_1+a)}&\\&e^{-\kappa (x_1+a)} \end{pmatrix} \begin{pmatrix}E\\F\end{pmatrix}= \begin{pmatrix} 1&1\\ \lambda&-\lambda\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix} Ce^{ik(x_1+a)}\\De^{-ik(x_1+a)}\\ \end{pmatrix} ); したがって、 &math( \begin{pmatrix}E\\F\end{pmatrix}&= \begin{pmatrix}e^{\kappa x_1}&\\&e^{-\kappa x_1}\end{pmatrix}^{-1} \begin{pmatrix} 1&1\\ \lambda&-\lambda\\ \end{pmatrix}^{-1} \begin{pmatrix} 1&1\\ i&-i\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix}Ae^{ikx_1}\\Be^{-ikx_1}\end{pmatrix} \\&= \begin{pmatrix} e^{\kappa (x_1+a)}&\\&e^{-\kappa (x_1+a)} \end{pmatrix}^{-1} \begin{pmatrix} 1&1\\ \lambda&-\lambda\\ \end{pmatrix}^{-1} \begin{pmatrix} 1&1\\ i&-i\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix} Ce^{ik(x_1+a)}\\De^{-ik(x_1+a)}\\ \end{pmatrix} ); ここから、 &math( &\begin{pmatrix} Ce^{ik(x_1+a)}\\De^{-ik(x_1+a)}\\ \end{pmatrix} \\&= \begin{pmatrix} 1&1\\ i&-i\\ \end{pmatrix}^{-1} \begin{pmatrix} 1&1\\ \lambda&-\lambda\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix} e^{\kappa (x_1+a)}&\\&e^{-\kappa (x_1+a)} \end{pmatrix} \begin{pmatrix}e^{\kappa x_1}&\\&e^{-\kappa x_1}\end{pmatrix}^{-1} \begin{pmatrix} 1&1\\ \lambda&-\lambda\\ \end{pmatrix}^{-1} \begin{pmatrix} 1&1\\ i&-i\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix}Ae^{ikx_1}\\Be^{-ikx_1}\end{pmatrix} \\&= \frac{1}{4i\lambda} \begin{pmatrix} -i&-1\\ -i&1\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix} 1&1\\ \lambda&-\lambda\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix} e^{\kappa a}&\\&e^{-\kappa a} \end{pmatrix} \begin{pmatrix} -\lambda&-1\\ -\lambda&1\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix} 1&1\\ i&-i\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix}Ae^{ikx_1}\\Be^{-ikx_1}\end{pmatrix} \\&= \frac{1}{4i\lambda} \begin{pmatrix} -(i+\lambda)e^{\kappa a}&-(i-\lambda)e^{-\kappa a}\\ -(i-\lambda)e^{\kappa a}&-(i+\lambda)e^{-\kappa a}\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix} -(i+\lambda)&i-\lambda\\ i-\lambda&-(i+\lambda)\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix}Ae^{ikx_1}\\Be^{-ikx_1}\end{pmatrix} \\&= \frac{1}{4i\lambda} \begin{pmatrix} (i+\lambda)^2e^{\kappa a}-(i-\lambda)^2e^{-\kappa a}& (1+\lambda^2)e^{\kappa a}-(1+\lambda^2)e^{-\kappa a}\\ -(1+\lambda^2)e^{\kappa a}+(1+\lambda^2)e^{-\kappa a}& -(i+\lambda)^2e^{\kappa a}+(i-\lambda)^2e^{-\kappa a}\\ \end{pmatrix} \begin{pmatrix}Ae^{ikx_1}\\Be^{-ikx_1}\end{pmatrix} ); ここで、 &math( \alpha&=\frac{1}{4i\lambda}\Big[(i+\lambda)^2e^{\kappa a}-(i-\lambda)^2e^{-\kappa a}\Big] =\frac{-\overline X}{2i\lambda} ); &math( Y=\frac{1}{4\lambda}\big[(1+\lambda^2)e^{\kappa a}-(1+\lambda^2)e^{-\kappa a}\big] =\frac{1+\lambda^2}{2\lambda}\sinh \kappa a ); と置けば、 &math( \begin{pmatrix}Ce^{ik(x_1+a)}\\De^{-ik(x_1+a)}\end{pmatrix}= \begin{pmatrix} \alpha&-iY\\ iY&\overline\alpha \end{pmatrix} \begin{pmatrix}Ae^{ikx_1}\\Be^{-ikx_1}\end{pmatrix}\\ ); を得る。 以前の結果から、&math(|X|^2=4\lambda^2(1+Y^2)); すなわち、 &math(|\alpha|^2=1+Y^2); &math(\left|\frac{\alpha}{\sqrt{1+Y^2}}\right|^2=1); である。そこで、 &math(r=|R|=\frac{Y}{\sqrt{1+Y^2}}); &math(\frac{\alpha}{\sqrt{1+Y^2}}=e^{i\theta}); と置けば、 &math( \begin{pmatrix}Ce^{ik(x_1+a)}\\De^{-ik(x_1+a)}\end{pmatrix}=\frac{1}{\sqrt{1-r^2}} \begin{pmatrix} e^{i\theta}&-ir\\ ir&e^{-i\theta} \end{pmatrix} \begin{pmatrix}Ae^{ikx_1}\\Be^{-ikx_1}\end{pmatrix}\\ ); トンネル問題を考え、&math(A=1, D=0); の下にこれを解けば &math(B=R=r\,e^{i2kx_1+i(\theta-\pi/2)}); → 反射波 &math( Ce^{ik(x_1+a)}&=\frac{1}{\sqrt{1-r^2}}\left( e^{ikx_1+i\theta}-r^2\,e^{ikx_1+i\theta} \right)\\ &=\frac{1}{\sqrt{1-r^2}}e^{ikx_1+i\theta}\left( 1-r^2 \right)\\ &=\sqrt{1-r^2}\,e^{ikx_1+i\theta} ); &math(C=T=\sqrt{1-r^2}\,e^{-ikL+i\theta}); → 透過波 となる。 &math(r=|R|); であり、&math(\theta); は反射波の位相の進みを表す。 これだけだと苦労した意味があまりないので、 トンネル障壁が複数ある場合について考える。 * 2重トンネル [#u0e0b560] 厚さ &math(a); の障壁が &math(b); だけ間を置いて連続して2つあるとする。 障壁前を &math(A,B);、障壁の間を &math(C,D);、障壁の後を &math(E,F); で表せば、 &math( &\begin{pmatrix}Ce^{ika}\\De^{-ika}\end{pmatrix}=\frac{1}{\sqrt{1-r^2}} \begin{pmatrix} e^{i\theta}&-ir\\ ir&e^{-i\theta} \end{pmatrix} \begin{pmatrix}A\\B\end{pmatrix}\\ ); &math( &\begin{pmatrix}Ee^{ik(2a+b)}\\Fe^{-ik(2a+b)}\end{pmatrix}=\frac{1}{\sqrt{1-r^2}} \begin{pmatrix} e^{i\theta}&-ir\\ ir&e^{-i\theta} \end{pmatrix} \begin{pmatrix}Ce^{ik(a+b)}\\De^{-ik(a+b)}\end{pmatrix}\\ ); より、 &math( \begin{pmatrix}Ee^{ik(2a+b)}\\Fe^{-ik(2a+b)}\end{pmatrix} &= \frac{1}{1-r^2} \begin{pmatrix} e^{i\theta}&-ir\\ ir&e^{-i\theta} \end{pmatrix} \begin{pmatrix}e^{ikb}&\\&e^{-ikb}\end{pmatrix} \begin{pmatrix} e^{i\theta}&-ir\\ ir&e^{-i\theta} \end{pmatrix} \begin{pmatrix}A\\B\end{pmatrix}\\ &= \frac{1}{1-r^2} \begin{pmatrix} e^{ikb+i\theta}&-ire^{-ikb}\\ ire^{ikb}&e^{-ikb-i\theta} \end{pmatrix} \begin{pmatrix} e^{i\theta}&-ir\\ ir&e^{-i\theta} \end{pmatrix} \begin{pmatrix}A\\B\end{pmatrix}\\ &= \frac{1}{1-r^2} \begin{pmatrix} e^{ikb+2i\theta}+r^2e^{-ikb}& -ire^{ikb+i\theta}-ire^{-ikb-i\theta}\\ ire^{ikb+i\theta}+ire^{-ikb-i\theta}& r^2e^{ikb}+e^{-ikb-2i\theta} \end{pmatrix} \begin{pmatrix}A\\B\end{pmatrix}\\ ); &math(A=1,F=0); と置くと、 &math( |B|^2 &=r^2\left|\frac{e^{ikb+i\theta}+e^{-ikb-i\theta}}{r^2e^{ikb+i\theta}+e^{-ikb-i\theta}}\right|^2\\ &=\frac{4r^2\cos^2(kb+\theta)}{(1+r^2)^2\cos^2(kb+\theta)+(1-r^2)^2\sin^2(kb+\theta)}\\ ); より、透過率は &math( |E|^2=1-|B|^2 &=\frac{(1+r^2)^2\cos^2(kb+\theta)+(1-r^2)^2\sin^2(kb+\theta)-4r^2\cos^2(kb+\theta)}{(1+r^2)^2\cos^2(kb+\theta)+(1-r^2)^2\sin^2(kb+\theta)}\\ &=\frac{(1-r^2)^2}{(1+r^2)^2\cos^2(kb+\theta)+(1-r^2)^2\sin^2(kb+\theta)}\\ ); となる。 この値は反射率が高く &math(r\sim 1); である場合にも、&math(\cos^2(kb+\theta)=0); すなわち &math(kb+\theta=\pi(n+1/2)); の条件で透過率が 100% になることを示している。これが共鳴トンネルと呼ばれる現象である。 このとき、2つの障壁に挟まれた井戸の中での確率分布は、 &math( &\begin{pmatrix}Ce^{ika}\\De^{-ika}\end{pmatrix}=\frac{1}{\sqrt{1-r^2}} \begin{pmatrix} e^{i\theta}&-ir\\ ir&e^{-i\theta} \end{pmatrix} \begin{pmatrix}A\\0\end{pmatrix}\\ ); より、 &math( &|\varphi(x)|^2=|Ce^{ikx}+De^{-ikx}|^2\\ &=\frac{1}{1-r^2}\Big[1-r^2 -ire^{i2k(x-a)+i\theta} +ire^{-i2k(x-a)-i\theta} \Big]\\ &=1+\frac{2r}{1-r^2}\sin\{2k(x-a)+\theta\}\\ ); このとき、 &math( |\varphi(a)|^2=1+\frac{2r}{1-r^2}\sin\{2k(x-a)+\theta\} ); &math( |\varphi(a+b)|^2 &=1+\frac{2r}{1-r^2}\sin(2kb+\theta)\\ &=1+\frac{2r}{1-r^2}\sin\{2(kb+\theta)-\theta\}\\ &=1+\frac{2r}{1-r^2}\sin\{2\pi(n+1/2)-\theta\}\\ &=1+\frac{2r}{1-r^2}\sin\theta\\ ); となり、位相 &math(\theta); だけ染み出すものの、 ほぼ井戸の両端でゼロになっている。 すなわち、共鳴トンネルの条件は入射波エネルギーが 井戸の準定常状態のエネルギーと一致することが条件となっている。
Counter: 3058 (from 2010/06/03),
today: 1,
yesterday: 0